1. Hoe kan ik de eerste stap zetten om wat in mijn hoofd speelt bespreekbaar te maken?

Vaak ben je je niet eens bewust wat er allemaal in je hoofd speelt. Word je eerst bewust wat er allemaal in je hoofd speelt. Als je het kunt schrijf het op. Dat geeft al overzicht.
Lukt dat niet, dan kun je er met iemand over praten. Zoek iemand op waar je vertrouwen in hebt en die naar je kan luisteren zonder een oordeel of een advies te geven. Waarschijnlijk wil je geen advies en weet je zelf al heel goed wat je nodig hebt. Je bent je daar alleen (nog) niet bewust van. Socrates een Griekse filosoof (+/- 400 v.Cr.) zei het al: ‘Alle kennis is in de mens zelf. Ik help alleen het naar buiten brengen’.
Iemand waar je vertrouwen in hebt kan een goede bekende zijn of juist een professional. Aan jou de keuze. Om daadwerkelijk stappen te nemen om het bespreekbaar te maken kan het helpen om je voor te stellen hoe het is als je in koud water springt of in een zure appel bijt; even is het heftig en dan went het.

 

2. Waar kun je hulp zoeken in mijn nabije omgeving of online?

Hulp kun je zoeken op verschillende plekken:

• Als eerste is er het informele circuit; partner, familie, vriend, iemand van de kerk of uit de buurt. Mensen die je waarschijnlijk goed kent en die jou goed kennen. Dat heeft zijn voor- en nadelen. Voordeel is dat het laagdrempelig is en geen geld kost. Nadeel is dat ze al een oordeel over jouw of de situatie hebben en dat je die mensen naderhand ook weer tegenkomt. Vaak wordt gedacht dat je bij je partner alles kwijt moet kunnen. In de praktijk is het vaak zo dat de partner in dezelfde situatie zit en je er je partner niet mee wilt belasten.
• Professionele hulpverlening; de huisarts, de praktijkondersteuner van de huisarts (poh-ggz), maatschappelijk werk of de ggz. De huisarts en de praktijkondersteuner zijn laagdrempelig, er is geen lange wachtlijst en er zitten pareltjes onder. Bij de ggz is de wachtlijst vaak lang, de afstand kan een drempel zijn en er is over het algemeen weinig affiniteit met de agrarische sector.
• De agrarische sector; iemand in de maatschap, iemand uit de studieclub, een collega, iemand van de vakorganisatie of een bedrijfsadviseur. Een voordeel is dat zij kennis hebben van de agrarische sector, er is herkenning. Verder kan er al een vertrouwensband zijn (bedrijfsadviseur, collega). Nadeel is dat zij (meestal) niet geschoold zijn om dergelijke gesprekken te voeren en dat zij met een dubbele rol zitten; een commerciële en een persoonlijke rol.
• Agrarische sociale ondersteuning; ZOB (Zorg Om Boer en tuinder), vertrouwensloket, Lto ledenzorg en agrarische coaching. Mensen die kennis hebben van de agrarische sector en in meer of mindere mate geschoold om gesprekken te voeren met mensen die bijvoorbeeld mentale klachten hebben.

Online is informatie te vinden op de Agrozorgwijzer. Er zijn ook diverse agrarisch coaches die online programma’s aanbieden.

 

3. Hoe stimuleren jullie mensen om met de dingen die in hun hoofd spelen naar buiten te komen?

Dat is voor iedereen anders. Iemand zal toch zelf een eerste stap moeten zetten. Als iemand besluit dat hij/zij alles alleen op moet lossen of dat zijn situatie niet is op te lossen, kan ik daar niets aan veranderen. Er is altijd een keuze, ook al lijkt dat op dit moment niet zo. Ik zou zeggen, neem die stap om iemand in vertrouwen te nemen. Zonder handeling geen verandering.

 

4. Hoe bereiken we een boer die niets zeggen? Bijvoorbeeld zeggen dat het goed gaat terwijl je ziet hoe diegene onder de situatie lijdt?

Een moeilijke situatie. Jij, en met jou vaak velen, zien dat het niet goed gaat bij iemand. Toch zal diegene zelf een stap moeten zetten. Wat jij kunt doen als je het signaleert:

• bespreek wat je objectief ziet. Dus feitelijk, waar je niet over kunt discussiëren. Dus niet; ik zie dat je de koeien niet goed verzorgt, maar: Ik zie dat je 4 koeien hebt die kreupel zijn, klopt dat?
• Hou het bij jezelf en praat in ik-boodschappen. Zeg niet iets over de ander. Zeker als je niet lekker in je vel zit, voelt wat de ander zegt al gauw als kritiek. Ook al is het goed bedoeld. Zeg bijvoorbeeld; ik maak me zorgen over jou. In plaats van: ik zie dat jij niet goed in je vel zit.
• Stel open vragen. Dat zijn vragen de zogenaamde ‘hoe’ en ‘w-vragen’ (wie, wat, waar, wanneer, welke). Bijvoorbeeld: Hoe gaat het met je? Wat gebeurt er dan met je?
• Toon betrokkenheid, maar laat het niet jouw probleem worden. Heel belangrijk. Hier zijn handigheidjes voor om het probleem bij de ander te laten.
• Luister naar wat de ander te vertellen heeft. Als de ander het gevoel krijgt dat er echt naar hem geluisterd wordt, dan staat hij eerder open voor een gesprek.
• Vraag of je iets kunt doen.

Als het heel ernstig is, kun je vragen of je iemand mag vragen om contact op te nemen. Iemand die verstand heeft van de agrarische sector. Vraag iemand van de ZOB of een agrarisch coach.

 

5. Geef eens praktische tips als je het gesprek aangaat. Wat is bijv. wel of niet handig om te zeggen tegen een collega boer waaraan je merkt dat het niet lekker gaat?

Zie vorige vraag. Niet handig is:

• een advies te geven (‘Je zou [… dit of dat] moeten doen’);
• te denken dat je het al weet wat er bij de ander aan de hand is;
• een oordeel te geven (‘je reageert ook veel te emotioneel’);
• iemand de les lezen (‘dat heb je ook niet handig aangepakt, je zou […] moeten doen);
• iemand gerust stellen of troosten (‘zo erg is het niet’);
• waarom vragen stellen (‘waarom het je dat zo gedaan?’);
• afleiden of over iets anders praten.

 

6. Als je ziet dat het niet goed gaat met iemand, maakt je dat machteloos. Hoe ga ik daarmee om?

Ik lees de vraag als; ik heb verschillende stappen ondernomen (zie voorgaande vragen) en het helpt allemaal niet. Praat en spar er met iemand (eventueel een professional) over om te kijken of je alle stappen hebt genomen die je kunt nemen. Dan hoef je je (achteraf) niet schuldig te voelen.

Machteloos is een heel naar gevoel. Je wilt zo graag iets doen, maar het kan of mag niet. Erkennen dat dat heel naar is voor jou, kan helpen. En er verdrietig over zijn. En dat het soms tijd kost. Het kan helpen om te kijken naar wat je wel kunt doen (en soms is dat niets). Vergelijk het met iemand die lichamelijk ziek is. Soms kun je niets doen. Soms kun je er alleen maar zijn. Maar soms kan dat zelfs ook niet.

 

7. Helpt het om (sociale) media uit te schakelen als je hier last van hebt? Of kan je er ook anders mee omgaan?

Mooie vraag. Dat is voor iedereen anders. Het ligt er ook aan waar je last van hebt. Ik neem maar even aan dat het over de negatieve berichtgeving over de agrarische sector in de media gaat. Mij helpt het wel om (sociale) media uit te schakelen. Maar ongemerkt word je er soms toch mee geconfronteerd; je lees iets in de krant of je hoort reclame op de autoradio. Je kunt het ook delen met iemand, die even naar je wil luisteren. En stel je de cirkel van invloed en de cirkel van betrokkenheid voor. Hoe kan ik er invloed op uitoefenen? Niet? Dan loslaten of er professionele hulp bij inschakelen. Dan kun je je gedachten onderzoeken.

Wel? Stel jezelf de vraag; Hoe kan ik er wel invloed op uitoefenen? Je kunt zelf positieve foto’s plaatsen. Mensen reageren vaak positief op een leuke foto of een grappig bericht.

 

8. Kan er uitleg gegeven worden hoe je uit de negatieve berichtgeving kunt komen? Altijd de verhalen over onrecht op bepaalde sites zonder de achtergrond of het hele verhaal kennen zorgt dat je negatief word door je medemenselijkheid.

Ik weet dat dit iets is dat door iedere agrariër in meer of mindere mate ervaren wordt als heel vervelend. Voorzichtig uitgedrukt. En heel herkenbaar. Toch is de vraag; Hoe kun je invloed uitoefenen?

 

9. Wat is veelal de oorzaak van de problemen die de boeren ervaren? Is dat alleen de wet en regelgeving en de verandering daarin? De sector is toch altijd in beweging en ontwikkeling geweest?

Klopt, de sector is altijd in beweging geweest. Wel is er iets veranderd. Vroeger was je een goede boer als je een goede vakman was. Tegenwoordig bemoeit de maatschappij zich met jouw bedrijf. De maatschappij bepaald (mede) hoe jij je bedrijf leidt. Vroeger was boer zijn een beroep met aanzien; je zorgde voor voedsel, dat heeft iedereen nodig. Ook zijn bedrijven meer gefinancierd en is er minder eigen vermogen. Dat maakt dat je als jij net op een verkeerd moment investeert en de wetgeving verandert, dat het voor problemen kan zorgen. Verder is agrarisch ondernemen steeds meer topsport geworden. Er wordt steeds meer van de ondernemer gevraagd. Je moet op alle punten goed scoren en de zwakste schakel bepaalt het uiteindelijke resultaat.

 

10. Hoe zorg ik dat ik meer grip krijg op mijn dagindeling en niet ‘geleefd’ wordt.

Wat herkenbaar. Deze vraag krijg ik regelmatig. Het begint allemaal met bewust worden. Waar besteed ik mijn tijd aan? En hoe krijg ik focus? En hoe bepaal ik prioriteit? Besteed ik mijn tijd aan belangrijke zaken of aan urgente zaken? Daar is een heel webinar over te vullen; ‘timemanagement’. Maar ook hier geldt; begin bij jezelf! En vraag hulp als je het anders wilt, maar nog niet weet hoe.

 

11. Hoe houdt ik balans tussen de combinatie bedrijf, gezin en nevenactiviteiten?

Mooie vraag en sluit aan bij de vorige vraag. Het begint bij jezelf.

 

12. Wat is eenzaamheid, wat voor impact heeft dit op mentale gezondheid en hoe ga je daar mee om?

Eenzaamheid komt veel voor in de agrarische sector. Vaak is het een eenzaam beroep. Veel boeren werken alleen. Ik denk dat dat vroeger anders was. Er waren veel meer mensen boer; in je familie, bij de buren, in je vriendengroep. Er was meer ruimte voor sociale contacten. Het gaat er niet altijd om dat je alleen maar over de boerderij wilt praten, maar je hoeft niet veel uit te leggen hoe het bij jou eraan toegaat. Vroeger kon je gemakkelijker je ervaringen delen.

Hoe ga je hiermee om? Het wordt saai, maar je begint met het je bewust te worden en te weten dat je er iets aan wilt doen. ‘En zelfs een reis van duizend mijl, begint met een eerste stap’. Dus onderneem actie. Spreek met iemand iets af, ga bij een vereniging, ga sporten, ga met je hond wandelen. Lukt je dit niet? Schakel iemand in. Zoek hierbij hulp. Niets om je voor te schamen. Je mag hulp vragen. Doe je hier niets aan, dan wordt het van kwaad tot erger.

 

13. Wat wordt bedoeld met de vent of de tent?

Ik zie dat veel agrariërs (veel) geld in hun bedrijf steken. Voordat je een nieuwe stal zet, ben je zo € 10.000,- (of het drie- of vierdubbele) kwijt om alleen nog maar een vergunning aan te vragen. Of een trekker is ook vaak een prestige object. Dat is prima, maar ik denk vaak; wat is er belangrijker voor dat bedrijf? De vent of de tent? Met andere woorden, wel € 100.000,- voor een nieuwe stal of trekker, maar geen paar duizend euro voor zichzelf. Wat is er nu belangrijker voor het resultaat van dit bedrijf? Die stal of die trekker of de ondernemer?

 

14. Waar kan ik dit webinar terugkijken?

Dat kan op webinar Mentaal gezond op boerengrond van 24 november. De intro-sheet staat wat lang in beeld, op 03:52 min begint het webinar. Je kunt iets naar voren ‘spoelen’. Als je met je muis over het beeld gaat, verschijnt onderin de speeltijdbalk. Het ‘bolletje’ kun je met je muis verzetten. Bedankt voor je belangstelling voor het webinar namens Rob en mij.